تحليل نظام اللغة المعنوي في سورة المزمّل علي أساس نظرية هاليدي

نوع المستند : علمی ـ پژوهشی

المؤلفون

1 دکتوراه في اللغة العربية وآدابهابجامعة إصفهان

2 أستاذ مشارک، قسم اللغة العربية وآدابها، بجامعة إصفهان.

المستخلص

للاتجاه الوظيفي في اللسانيات مکاتب مختلفة، ومن أهمها مکتبة لندن ولهذه المکتبة(1916) مؤسسون من أبرزهم مايکل هاليدي الذي طوّر نظرية فيرث السياقية(1960) ثم وضع نظرية (1985) أسماها النحو النسقي (النظامي). هذه النظرية، مبنية علي أساس تعدد وظائف اللغة. إنّ هذه الدراسة، تحاول أن تعالج سورة "المزمل" معالجة لسانية في ثلاث وظائف تجريبية، تبادلية ونصية معتمدة على نحو هاليدي النظامي ومستخدمةً المنهج الوصفي- التحليلي وإحصائي. مع الترکيز علي الوظيفة التجريبية، تبيّن أنّ العملية المادية تکون أکثر ورودا في هذه السورة وبواسطة وضوحها ووقوعها في الخارج تبرز دور محاولات النبي والمؤمنين في المجتمع من جهة وتسهّل إبلاغ الرسالة من جهة أخري. بعد دراسة الوظيفة التبادلية، توصّلنا إلي أنّ قطبية کل الآيات موجبة والآيات حافلة بالصيغة الإخبارية وتخبر عن قطعية وقوع حوادث السورة. بعد تحليل الوظيفة النصية، اتّضح أنّ المبتدأ البسيط يحتلّ مکانا واسعا في هذه الآيات والمعلومات القديمة تشغل أکثر مواضع المبتدأ. مع دراسة انسجام الآيات، تبيّن أنّ الانسجام النحوي يلعب دورا بارزا في اتحاد الآيات.

الكلمات الرئيسية


عنوان المقالة [English]

Analysis of the meaning language system of in surah of Mozammel on thebasis halliday's theory

المؤلفون [English]

  • maryam azizkhani 1
  • Seyyed reza solimanzadeh najafi 2
1 Ph.D. in Arabic Literature & Language, Isfahan University
2 Associate Professor, Department of Arabic, Isfahan University
المستخلص [English]

The functional approach has different schools for example school of londone. This school(1916) have founders and the most prominent among them is  Maikel Halliday  who develop the contextual theory of firth(1960) then position a linguistics theory called it systemic grammar(1985).This theory is based on multiple language functions. In the present study, by using the descriptive-analytical approachtries Surah of Mozammel are linguistically analyzed according to Halliday's systemic grammar in three aspects; experiential, interpersonal, and textual metafunction. Regarding the experiential metafunction, it was found out that the material process enjoys the most frequency and through its clarity and its presence aborad the role of the prophet and the belivers in the community on the on hand and the ease of communicating the message on the other. With respect to interpersonal metafunction, we found that polarity of all verses is positive and the verses are full of declarative mood  and tells the categorical incidents of Surah. The analysis of textual metafunction revealed that Simpeltheme has high frequency. Further, including given  information in theme position. The analysis of verses with respect to cohesion revealed that grammatical cohesion has a prominent role in the integrity of verses.

الكلمات الرئيسية [English]

  • functional linguistics
  • Cohesion
  • systemic grammar
  • Surah of Mozammel

تحلیل سیستم معنایی زبان در سوره مزمّل

بر اساس نظریه هلیدی

مریم عزیزخانی[1]

  سیدرضاسلیمانزاده نجفی[2]

رویکرد نقشگرا در زبانشناسی مکاتب گوناگونی دارد و از مهم ترین آنها مکتب لندن است. این مکتب بنیانگذارانی دارد که از آشکارترین آنها مایکل هلیدی است. کسی که نظریه بافتی فرث را متحول کرد سپس نظریه ای را وضع کرد وآن را دستور نظام­مند نامید. این نظریه بر اساس تعدد نقش های زبان بنا شده است. این پژوهش با روش توصیفی _تحلیلی و آماری تلاش می­کند که سوره مزمل را در سه نقش تجربی و بینافردی و متنی زبان شناسانه بررسی نماید. با تمرکز بر نقش تجربی مشخص شد که فرایند مادی بیشترین بسامد را در این سوره دارد و به واسطه وضوح این فرایندها و وقوعش در عالم خارج، ازیک طرف نقش تلاش­های نبی اکرم(ص) را آشکار می­کند و از طرف دیگر ابلاغ رسالت را آسان می­کند. بعد از بررسی نقش بینافردی آشکار شد که قطبیت همه آیات مثبت است وآیات از صیغه اخباری پر شده است و از قطعیت وقوع حوادث خبر می­دهد.  بعد از تحلیل وظیفه متنی زبان نیز معلوم شد که مبتدای ساده، مکانی گسترده را در این آیات اشغال و اطلاعات شناخته شده بیشترین جایگاه­های مبتدا را اشغال می­کند. با بررسی انسجام آیات مشخص شد که انسجام دستوری نقش آشکاری را در اتّحاد آیات بازی می­کند.

 

کلیدواژه­ها: زبانشناسی نقشگرا، انسجام، دستور نظام­مند، سوره مزمّل.



[1].فارغ التحصیل دکتری زبان وادبیات عرب  از دانشگاه اصفهان(نویسنده مسؤول)maryamazizkhani@ymail.com

[2].دانشیار گروه زبان وادبیات عرب دانشگاه اصفهان.rezanajafi84@yahoo.com

 

-  القرآن الکریم
-         ابن عاشور، محمد طاهر،  (1984م)، تفسیر التحریر والتنویر، د.ط، تونس: الدار التونسیة.
-       الباء، محمد کاظم، (دون تا،)، تطبیق منهج علم اللغة النصی فی دراسة القرآن الکریم (سورة البقرة أنموذجا)، جامعة الکوفة، کلیة الفقه.
-       حجازی، محمد محمود،  (1413ق)، التفسیر الواضح، ط10، بیروت: دار الجیل.
-       الریحانی، محمدعبدالرحمن،  (1998م)، اتّجاهات التحلیل الزمنی فی الدراسات اللغویة، د.ط،القاهرة: دار قباء للنشر والتوزیع.
-       زحیلى، وهبه،  (1411ق)، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، ط2، دمشق: دار الفکر.
-       عزیزخانی، مریم، (1397ش)، تحلیل لسانی لعشرین سورة من الجزء التاسع والعشرین والجزء الثلاثین من القرآن الکریم بالاتجاه الوظیفی، رسالة للحصول علی درجة الدکتوراه، جامعة إصفهان.
-       عمر، أحمد مختار،  (1985م)، علم الدلالة، ط1، جامعة القاهرة، مکتبة لسان العرب.
-       نعمتی، معصومه، (1392ش)، «بررسی انسجام وپیوستگی در سوره صفّ با رویکرد زبانشناسی نقشگرا»، ش27صص65-95.
-       الفقی، صبحی إبراهیم،  (1421ق)، علم اللغة النصی بین النظریة والتطبیق، ط1، القاهرة: دار قباء.
-       لیتیمی، مراد، (د. تا)، دور التکرار فی انسجام الخطاب القرآنی(بحث فی جهود المحدثین) ،د.ط، د.ب.
-       لطفی پور ساعدی، کاظم (1371ش)، «درآمدی به سخن کاوی، مجله زبان شناسی»، ش 1 صص39-9.
-       مؤذن، مریم (1377ش)، نقد شعر معاصر از دیدگاه زبان شناسی، رسالة للحصول علی درجة الدکتوراه، جامعة طهران.
-       مهاجر، مهران ونبوی (1393ش)، به سوی زبان­شناسی شعر­، چاپ23، تهران: نشر آگه.
-       نظری، علیرضا، (1389ش)، «کاربرد عوامل الانسجام متنی فی خطب­های نهج البلاغة بر اساس الگوی نقشگرای هالیدی»، رسالة للحصول علی درجة الدکتوراه، جامعة التربیة للمدرّسین.
-          .Halliday  & Matthiessen, Christian,(2004) , » An Introduction  To Functional Grammar«, Third edition,londan,Hodder Arnold.
-           Halliday, M. A. k. & Hasan, R.(1989). Language, context, and text: aspects of language in a social-semiotic perspective .Secondedition.
-          prof, F. H,(2016), »Systemic Functional Analysis of English and Arabic: contrastive study«.Special issue of the international scientific conference.
-          Ayoola, Moses Olusanya ,(2013) »An Interpersonal Metafunctio Analysis of Political Advertisements in Some Nigerian Newspapers«,International Journal of Humanities and Social Science , University of Ilorin, Nigeria,pp165-178.
-          Junying Kang ,(2016),»A Functional Approach to the Status of Theme and Textual Development«,pp1053-1059.