کانت قضیة المعتزلة وتوسعها فی العراق من القضایا المهمة جداً فی الدراسات الخاصة بهذا المجال. لذا، یتطرق هذا البحث إلى سبب انتشار أحد التیارات الرئیسة فی التاریخ الإسلامی وهو تیار المعتزلة فی العراق بالاعتماد على نظریة الانتشار، وذلک بالترکیز على مدینتی البصرة وبغداد. تبین هذه النظریة انتشار ظاهرة محددة مقارنة بالأماکن الأخرى. تشیر نتائج البحث القائمة على نظریة الانتشار المنتظم إلى تأثیر البیئة الجغرافیة على ظهور مذهب المعتزلة وانتشاره ضمن إطار الزمان والمکان، بالإضافة إلى تصنیف فترة انتشار المعتزلة على أساس الشروخ الداخلیة والعلاقات بینهم وبین الخلفاء، ولیس على أساس الترتیب الزمنی، بینما تشیر نتائج البحث الأخرى إلى أن المناظرات وجهاز الخلافة ونهضة الترجمة والموالی کانت من أهم قنوات انتقال المعتزلة وانتشارهم.
The emergence and expansion of the Mu'tazilites in Iraq: an analysis based on the broadcasting theory
المؤلفون [English]
Nayere Dalir
. Member of the faculty of the Research Institute of Historical Sciences in Institute of Humanities and Cultural Studies -
المستخلص [English]
The Mu'tazilites and the reasons for its expansion in Iraq have always been the subject of research in this field. Therefore, the research question is, based on the broadcasting theory we pay to the reason of one of the main streams of Islamic history (Mu'tazilites) in Iraq, focusing on the two cities of Basra and Baghdad. A theory that explains a phenomenon in comparison to other places; the findings of the study, based on the expansion theory, indicate the influence of the geographical environment on the appearance and distribution of the Mutazil school of thought in the context of time and place, as well as the timing and division of the Mu'tazilian period of distribution, not based on the order of time but on the basis of internal gaps and their relationship with caliphs, and other findings from the research show that routes such as debates, the caliphate administration, the translation movement, and the Mawālī have been among of the main channels of transmission and distribution of Mu'tazilion.
عبدالحمید، عرفان (1967م). دراسات فی الفرق والعقائد الاإسلامیه، بغداد: مطبعة الإرشاد.
الفاخوری، حنا (1393ش). تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، جمعی از مترجمان، طهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود (1373ش). آثار البلاد وأخبار العباد، ترجمه جهانگیر میرزا، طهران، امیرکبیر.
کاهن، کلود (1363ش). «فلسفه و جهان شناسی»،تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ج4، پژوهش دانشگاه کیمبریج، گردآورنده ریچارد نلسون فرای، ترجمه حسن انوشه، طهران: امیرکبیر.
گمارت، دی (زمستان 1382ش). «تاریخ و عقاید معتزله»، ترجمه حمید ملک مکان، مجله هفت آسمان، ش 20، صص176- 157.
گوتاس، دیمیتری (1381). تفکر یونانی، فرهنگ عربی، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، طهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مادلونگ، ویلفرد (1387ش). مکتب‌ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه، ترجمه جواد قاسمی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
مجتهد شبستری (1385ش). هرمنوتیک، کتاب و سنت، طهران: طرح نو.
بداية الصفحة