Carpet inscription; Evidence of the prosperity of the tradition of endowment in the era of Karim Khan Zand (1193-1163 AH)

Kakavand, Samaneh

doi:10.30465/afg.2021.5458

Carpet inscription; Evidence of the prosperity of the tradition of endowment in the era of Karim Khan Zand (1193-1163 AH)

Document Type : Research Paper

Author

Samaneh Kakavand

Assistant Professor, Faculty of Applied Arts, University of Art

10.30465/afg.2021.5458

Abstract

The study of human religion and beliefs reveals truths from their worldview. The study of the spiritual category of "endowment" in the era of Zand (1203-1163 AH) is such facts. Prisoners did not have a unified kingdom and ruled for a short time; But like any historical period, they left a material and spiritual heritage. Scholars and historians of the endowment tradition have paid less attention to the Zand period and noted its lack of prosperity. While there is evidence and documents indicating the prevalence of endowment, endowments and the existence of the Ministry ofendowment in the era of Karim Khan Zand (1193-1163 AH). Lack of various documents is the main obstacle for researchers of this historical period. Therefore, any related document is valuable. An example of a study is the one-piece carpet inscription left over from the Zand era in the National Museum of Iran. The research problem is explicit and implicit exploration of the one-board endowment carpet inscription from the mentioned period, with the approach of enlightenment, part of the situation of endowments of Zand era. The study of the endowment statue in the carpet inscription is the most important goal of this research. The sampling method was improbable. The achievements of this article were the result of library studies and museum observations. The research is qualitative and the research method is descriptive and historical while analyzing documents. The present study was based on the documentary study of the endowment carpet inscription and led to the understanding of the endowment mechanism, components and conditions of the endowment in the mentioned work. The study of the carpet inscription showed the prevalence of the tradition of endowment, endowments and the presence of endowment in the era of Karim Khan Zand. In addition, the carpet inscription narrates the religious beliefs of benefactor, Taqi Khan Durrani. The carpet inscription in this research is a historical document

Keywords

Full Text

کتیبه قالی؛ گواهی بر رونق سنت وقف در عصر کریم‌خان زند(1193-1163ق)

سمانه کاکاوند[1]

چکیده

مطالعه مذهب و اعتقادات انسان‌ها حقایقی از جهان‌بینی آن‌ها بازگو می‌کند. مقوله معنوی «وقف» در عصر زندیه (1209-1163 ق) یکی از مصادیق معتقدات دینی است. زندیان پادشاهی یکپارچه نداشتند و کوتاه‌مدت حکومت کردند؛ اما مانند هر دوره تاریخی میراثی مادی و معنوی از خود بر جای گذاشتند. پژوهشگران و مورخان سنت وقف، به دوره زندیه کمتر توجه کرده و از عدم رونق آن یاد نموده‌اند، درحالی‌که شواهد و اسنادی دال بر رواج وقف، موقوفات و وجود وزارت وقف در عصر کریم‌خان زند(1193-1163ق) موجود است. کمبود اسناد گوناگون اصلی‌ترین مانع پژوهشگران این دوره تاریخی است، لذا هر سند مرتبطی مغتنم است. نمونه مطالعاتی این تحقیق، کتیبه یک‌تخته قالی برجای‌مانده از عصر زندیه در موزه ملی ایران است. مسئله پژوهش، کاوش صریح و ضمنی کتیبه یک‌تخته قالی وقفی از دوران نامبرده، با رویکرد تنویر بخشی از اوضاع اوقاف عصر زندیه است. شیوه نمونه‌گیری غیر احتمالی بوده و دستاوردهای این مقاله حاصل مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات موزه‌ای است. پژوهش از نوع کیفی بوده و روش تحقیق توصیفی و تاریخی ضمن تحلیل اسناد است. پژوهش حاضر مبتنی بر مطالعه اسنادی کتیبه قالی وقفی بوده و منجر به درک سازوکار وقف، اجزای و شروط وقف در اثر نامبرده شد. مطالعه کتیبه قالی نشان از رواج سنت وقف، موقوفات و حضور واقفان در عصر کریم‌خان زند دارد.

کلیدواژه‌ها: وقف، تقی‌خان درانی، زندیه، قالی وقفی، کریم‌خان زند.

[1] استادیار دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر (نویسنده مسئول)

References

الکتب

حشمتی رضوی، فضل‌الله (1389ش). تاریخ فرش؛ سیر تحول و تطّور فرشبافی ایران، چ2، طهران: سمت.

خیام‌ بور، عبدالرسول (1372ش). فرهنگ سخنوران (ج2: ش-ی)، چ 1، طهران: طلایه.

دهخدا، علی‌اکبر (1341ش)، لغت‌نامه شماره مسلسل 79 شماره «ف»:1. تحت إشراف الدکتور محمد معين، طهران: دانشگاه تهران.

دهخدا، علی‌اکبر (1373ش)، لغت نامه دهخدا، ج 14، طهران: دانشگاه تهران.

صور اسرافیل، شیرین (1378ش). رنگهای ایرانی؛ رنگرزی با رنگهای طبیعی به روایت استادان رنگرز، چ1، طهران: مؤسسه تحقیقات فرش دستباف.

کرمانی، علی‌اصغر (1380ش). شاهین کویر؛ حماسة تقی‌خان درانی، چ، کرمان: مرکز کرمان شناسی.

نامی، غلامحسین (ش1396). مبانی هنرهای تجسمی (ارتباطات تصویری)، چ11، تهران: توس.

نفیسی، علی‌اکبر (ناظم‌الأطباء)(2535)، فرهنگ نفیسی، ج 5، طهران: کتاب‌فروشی خیام.

وزیری، أحمد علی خان (1376ش). جغرافیا کرمان، تصحیح وتحقیق: محمد ابراهیم باستانی باریزی،ط4، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

المقالات

شیخ ‌الحکمایی، عمادالدین (1373ش). « وزارت اوقاف در دوره زندیه»، وقف میراث جاویدان،س2، ش 3، صص 9-7.

بابایی، رضا (1390ش). «وقف، از چشم‌انداز نشانه‌شناسی »، وقف میراث جاویدان، ش 74، صص 36-15.

برادران، دلاور (1373ش). «فرهنگ حقوقی وقف (مشتمل بر توضیح اصطلاحات حقوقی، قواعد، موضوعات و احکام وقف و سایر اصطلاحات مرتبط)»، وقف میراث جاویدان، ش 2، صص 75-54.

خان‌محمد آذری، بهمن (1356ش). «قالی ایران را بشناسیم، قالی کرمان گوهر جاودانه ایران»، هنر و مردم، ش 175، صص33-25.

رنجبر، محمدعلی (1389ش). «رابطه‌ی نهاد سیاسی و مذهبی در حکومت زندیه؛ دوره تعامل محدود»، مجلة تاریخ اسلام و ایران، ش 5، پیاپی 83، صص 83-57.

روح فر، زهره (1374ش). « معرفی یک قالی وقفی از مجموعه موزه ملی ایران»، وقف میراث جاویدان، ش 9، صص 108-104.

شیخ‌الحکمایی، عمادالدین (1373ش). «وزارت اوقاف در دوره زندیه»، وقف میراث جاویدان، س2، ش 3، صص 9-7.

کرمانی، علی اصغر (1371ش). «تقی‌خان درانی»، کرمان، ش4، صص32- 30.

میر حاج، وجیه‌السادات (1389ش). « بررسی وضعیت اوقاف شهر اصفهان در دوره زندیه و مقایسه آن با دوره صفویه»، مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه، ج 2، به کوشش دکتر محمدعلی رنجبر و دکتر علی‌اکبر صفی پور، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی، صص 671-661.

میرزایی، کریم (1388ش). «کتیبه به مثابه متن»، گلجام، ش 13، صص 140-123.

URL2: https://b2n.ir/212070 24/06/2020

URL3: https://www.google.com/maps/dir/!1d57.712459!2d30.4227934 17/05/2020

URL4: https://www.google.com/maps/dir/!1d57.712459!2d30.4227934 02/05/2020