A historical and critical study on the proportion of the manuscript of Rasa'il al-Adab by Abu al-Fadl ibn al-Ameed

Document Type : Research Paper

Authors

1 Assistant Professor in the Department of Arabic Language and Literature in Shahid Beheshti University

2 PhD student in Arabic Language and Literature in Shahid Beheshti University

Abstract

The manuscripts are among the most important of what is left for us from a legacy that should be revived for its intellectual, litetary and lingual richness. This motivation has prompt us to stand on a number of messages attributed to Ibn Al-Ameed, being a writer of the Fourth Century of the Islamic Calendar, whose name reverberated in the fields of politics and literature, and who left writings and letters that astonish minds and souls. He used assonance, and methods of description and rhetoric, which became a trajectory for the following generations. As for the written manuscripts, on which the two researchers stood, contain structures and sentences similar to the letters of Ibn Al-Ameed, and others dissimilar to them historically and stylistically, which led them to look through historical resources to assertain the names and places mentioned in the literary letters attributed to him. As a result, they concluded that the letters attributed to Ibn Al-Ameed in the manuscript are not his, but of Persian writers who belong to an era not far from ours. However, the two researchers, after going further in the literary and historical resources, could not get the name(s) of the manuscript's writer(s). It would seem that the reason of association was including their own opinions within that of Ibn Al-Ameed to defame his reputation and status.

Keywords

Full Text

بررسی تاریخی و نقدی صحّت انتساب نسخه‌ی خطّی رسائل الأدب

به أبو الفضل بن العمید

عبد العلی فیض الله زادة[1]

سمیراء جوکار[2]

چکیده

نسخه‌های خطی یکی از مهم­ترین میراث تاریخی است که به دلیل داشتن غنای فکری، ادبی و زبانی، احیای آن از ضروریات است. این امر مهم، نویسندگان را به سمت رسائل منسوب به إبن العمید از کاتبان قرن چهارم هجری سوق داد، کاتبی که در عالم سیاست و ادب شهره است و نوشته‌ها و رسائلی از خود  به جای گذاشته که عقل و اندیشه را متحیر می‌سازد؛ به طوری که نویسندگان بعد او سبک­های بیانی و بدیعی او را سرلوحه‌ی کار خویش قرار دادند. با این وجود نسخه‌های خطی که نویسندگان این مقاله به آن دست یافته‌اند، حاوی مطالبی است که شباهتی به رسائل إبن عمید نداشته وحتی بعضی از این رسائل از نظر تاریخی واسلوبی با رسائل او تفاوت دارد. این امر نویسندگان را بر آن داشت که با بحث و بررسی کتاب­های مرجع و تاریخی مهم، از صحت اسم اشخاص و مکان‌هایی که در رسائل الأدب منسوب به او وارد شده، اطمینان حاصل کنند. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که نسخه‌ی خطی رسائل منسوب به إبن عمید از آن او نیست؛ بلکه متعلق به نویسندگان غیر ‌عرب است، که از نظر زمانی نیز معاصر با قرن حاضر محسوب می‌شوند. همچنین نویسندگان علی­رغم تفحص فراوان در کتب تاریخی و ادبی، موفق به دستیابی به اسم نویسنده‌ی این رسائل نشده و دلیل انتساب آن به عمید الکتابة را نیز وارد کردن آراء شخصی در آراء إبن العمید و خدشه‌دار کردن جایگاه و مقام ایشان دانسته‌اند.

    


[1] . استادیارگروه عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی  دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی. (نویسنده مسئول).

abdolali.faizullahzadeh@yahoo.com.

[2] .  دانشجوی  دکتری، رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی.

. Samira.jokar67@yahoo.com.

References

الکتب
-------- رسائل الأدب (المنسوبة الخطأ) لإبن العمید، کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، رقم الاسترجاع: 64215.
-------- رسائل الأدب (المنسوبة الخطأ) لإبن العمید، کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، رقم الاسترجاع: 7577.
إبن الأثیر، محمّد بن عبدالکریم بن عبد الواحد الشیباني (1987م). الکامل في التّاریخ، المحقّق: الدّکتور محمّد یوسف الدّقاقة، ط1، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
إبن خلدون، أبوزید ولي الدّین عبد الرّحمن بن محمّد الإشبیلي التّونسی القاهري المالکي (د.ت). تاریخ إبن‌خلدون، العبر ودیوان میتدا والخبر في أیام العرب والعجم والبربر، بعنایة: أبوصهیب الکرمي، بیت الأفکار الدّولیّة.
إبن خلّکان، أبو العبّاس الدّین أحمد بن محمّد بن أبي بکر (1977م). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزّمان، المحقّق: إحسان عبّاس، د.ط، بیروت: دار صادر.
إبن مسکویه، أبوعلي أحمد بن محمّد (2003م). تجارب الامم وتعاقب الهمم، المحقّق: سید کسروي حسن، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
إبن النّدیم، أبوالفرج محمد بن أبي یعقوب إسحاق المعروف بالورّاق (1427ق). کتاب الفهرست، ط1، بیروت: دار إحیاء التراث العربي.
التّوحیدي، أبوحیّان علي بن محمّد (1992م). أخلاق الوزیرین، المحقّق: محمّد بن تاویت الطنجي، ط1، بیروت: دار صادر.
الثّعالبي النیسابوري، أبي منصور عبدالملک (1983م). یتیمة الدّهر في محاسن أهل العصر، المحقّق: الدّکتور مفید محمّد قمیحه، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیّة
حجاب، محمّد نبیه (1986م). بلاغة الکتاب في العصر العباسي، ط2، مکة المکرّمة: مکتبة الطالب الجامعي.
الحموي الرّومي، یاقوت (1993م). معجم الأدباء، المحقّق: إحسان عبّاس، ط1، دار الغرب الإسلامي.
الحنفي، إبن القدیم الحلبي (1996م). زبدة الحلب من تاریخ حلب، تعلیق: خلیل المنصور، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
الذّهبي، أبو عبدالله شمس الدّین محمّد بن أحمد بن عثمان بن قایماز (2004م). سیر أعلام النّبلاء، ترتیب: حسان عبد المنّان، د.ط، بیروت: بیت الأفکار الدّولیّة.
زرکلي، خیرالدّین (2002م). الأعلام، ط15، بیروت: دار العلم للملایین.
رشید شیخو، ناظم (1989م). الأدب العربي في العصر العباسي، د.ط، الموصل: دار الکتب للطباعة والنشر.
رضا الحسن، غانم جواد (2011م). الرّسائل الأدبیّة النّثریّة في القرن الرابع الهجري، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
الزّهیري، محمود (1949م). الأدب في ظلّ بني بویه، ط1، قاهرة: مطعبة الأمانة.
الصّابّي، الحسن بن إبراهیم بن هلال (1948م). أقسام ضائعة من تحفة الامراء في تاريخ الوزراء، تعلیق: ميخائيل عواد، د.ط، بغداد: مطبعة المعارف.
الصفدي، صلاح الدّین خلیل بن إبک (1981م). الوافي بالوفیات، اعتناء: محمّد یوسف نجم، د.ط، بیروت: دار صادر.
العبّاسي، عبدالرّحیم بن أحمد (1947م). معاهد التنصيص على شواهد التلخيص، المحقّق: محمد محي الدين عبد الحميد، د.ط، بيروت: عالم الکتب.
کردعلي، محمّد (2012م). أمراءالبیان، ط1، القاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
المتنبّي، أبوطیّب (1983م). دیوانالمتنبّي، د.ط، بیروت: دار بیروت للطّباعة والنّشر.
مردم بک، خلیل (1931م). سلسلة أئمة أهل الأدب، إبن العمید، د.ط، دمشق: مکتبة عرفة.
المقدسي، أنیس (1968م). تطور الاساليب النثرية في الادب العربي، ط4، بیروت: دار العلم للملايين.
منزوي، أحمد ( 1388ش). فهرست نسخه‌های عکسی کتابخانه‌ی مرکز دائرة المعارف اسلامی، طهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
موسوي بجنوردي، کاظم (1385ش). دائرة المعارف بزرگ اسلامی، طهران: مرکز دائرة المعارف الإسلامي.
 
المقالات
فاضلي، محمد (1352ش)، «إبن العميد وآثار او»، مجلة دانشکده‌ی ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه فردوسی، سال 9، شماره 35، صص470-446.
آفاق الحضارة الاسلامية
Volume 23, Issue 2 - Serial Number 46
autumn and winter
2021
Pages 141-164

Files

Share

How to cite

Statistics