Reflection of the refusal person and the philosophy of refusal in Nahj al-Balagha

Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of kashan,

2 PhD student in Arabic Language and Literature, University of kashan

Abstract

Imam Ali (PBUH) in Nahj al-Balagha used various expressive strategies to express the meaning and meaning of the word based on the reader's circumstances and understanding. Refusal is one of the most important techniques used by the Imam in his religious context; The theologian uses this style when he is certain that something is not happeningAnd uses jazz and non-jazz traditions (Nen, Lu and Lula) for this purpose.Examination of Nahj al-Balagha's sermons revealed that refusal was used to express various issues such as refusal of God, refusal of Imam and refusal of angels. Given the numerous uses of refusal in the context of Nahj al-Balagheh and the importance of this topic in understanding this valuable book, this essay examines the subject of refusal in Nahj al-Balaghe's sermons, using a descriptive-analytical approach, Studies show that refusal to sermon has the highest frequency and most divine refusal is related to the prophets and the Prophet.

Keywords

Full Text

واکاوی امتناع کننده و دلایل امتناع در خطبه­های نهج البلاغه

علی نجفی ایوکی*

مرضیه سادات کدخدایی**

چکیده

امام علی(ع) در نهج البلاغه به اقتضای شرایط حال مخاطب و بر اساس ذهنیت وی، برای بیان معنا و ترسیم مفاهیم مورد نظر، از استراتژی­های بیانی مختلفی استفاده کرده است، امتناع از مهم­ترین شگردهایی است که امام در متن دینی خود آن را به کار بسته است؛ متکلم زمانی از این روش استفاده می­کند که بر عدم وقوع امری اطمینان داشته باشد و به قطعیت رسیده باشد. ابزاری که متکلم عموماً برای بیان این مقصود از آنها بهره می­گیرد عبارتند از ادات جازم و غیر جازم (‌إن، لو و لولا). واکاوی خطبه­های نهج البلاغه از این منظر بر این امر گواهی می­دهد که امتناع با رویکرد احتجاجی و مستحکم خود برای ترسیم موضوعات متعددی به کار بسته شده است که امتناع­کنندگان آن شامل خداوند متعال، امام (ع) و فرشتگان می­شود. در پرتو حضور پررنگ امتناع در نهج البلاغه و نقش کلیدی این فن در القای مفهوم مورد نظر صاحب متن، این مقاله بر آن است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی، امتناع­های دخالت داده شده در خطبه­های این متن دینی را مورد شناسایی و تحلیل قرار دهد. چنین برداشت می­شود که دخالت­دهی حجم زیادی از امتناع­ها در کتاب یادشده، به روشنگری ذهنیت مخاطب نسبت به موضوعات دینی و غیر دینی انجامیده است. دیگر اینکه بررسی نشان از آن دارد که امتناع در خطبه قاصعه بیشترین بسامد را دارد و امتناع الهی بیشتر در ارتباط با پیامبران و بیت الله الحرام است.

 

کلید واژه­ها: نهج البلاغه، امتناع، استدلال ورزی، حکمت، انتفاء.


* دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان،(نویسنده مسئول) najafi.ivaki@yahoo.com 

** دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، marziehkadkhodaie@yahoo.com 

References

القرآن الکریم
ابن أبی الحدید (۱۳۸۵ش). شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم؛ ط۲، د.ب: دار إحیاء التراث العربی.
ابن المعتز، عبدالله (۱۹۷۹م). البدیع، تعلیق: إغناطیوس راتشقوفسی؛ ط۲، د.ب، د.ن.
‌ابن منظور (۱۴۰۸ق). لسان العرب المحیط، د.ط، بیروت: دارالجیل، ‌دار لسان العرب.
الإصفهانی، الراغب (۱۳۶۲ق). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق:‌ محمد سید کیلانی؛ ط۲، د.ب: المکتبة المرتضویة.
أنیس، إبراهیم وآخرون (۱۴۰۸ق). المعجم الوسیط، ط۳، د.ب: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
البحرانی، ‌‌إبن میثم (د.ت). شرح نهج البلاغة، د.ط، بیروت: دار الآثار للنشر، دار العالم الإسلامی.
البستانی،‌ بطرس (۱۹۹۳م)‌. محیط المحیط، د.ط، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
التفتازانی، سعدالدین (۱۴۱۱ق). مختصر المعانی، ط۱، قم: دار الفکر.
التفتازانی، سعدالدین (۱۴۱۶ق). المطوّل، حاشیة: السید میر شریف؛ ط۴، قم: مکتبة الداوری.
خلیفة الشوشتری، محمد ابراهیم وقادر، ناهیده (۱۴۳۳). «(لولا) فی القرآن المجید واللغة، حقیقتها وأنواعها ودورها الوظیفی»، آفاق الحضارة الإسلامیة، س۱۵، ش۱، صص ۸۵-۶۳.
دخیل، علی محمد علی(۲۰۰۳م). نهج البلاغة، ط۱، بیروت: دار المرتضی.
دراوشة، صلاح الدین أحمد (۲۰۱۰م). الرؤی والأدوات عند شعراء القرن الثانی الهجری، ط۱، الأردن: عالم الکتب الحدیث.
الزرکشی، محمدبن عبدالله (۱۹۵۷م). البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم؛ ط۱، القاهرة: ‌دار إحیاء الکتب العربیة.
الزمخشری، أبوالقاسم محمود بن عمر‌ (۱۹۹۳م). المفصل فی صنعة الإعراب، تقدیم وتبویب: علی بو ملحم؛ ط۱، لبنان: مکتبة الهلال.
السکاکی (د.ت). مفتاح العلوم، ط۱، د.ب، د.ن.
السیوطی، أبوبکر (۱۹۹۸م). همع الهوامع فی شرح جمع الجوامع، تحقیق: أحمد شمس الدین؛ ط۱، بیروت: دارالکتب العلمیة.
طباطبایی، سید محمد حسین (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن‏،‌ ط۵، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏.
طریحى، فخر الدین (۱۳۷۵ش). مجمع البحرین‏، تحقیق: سید احمد حسینى‏؛ ط۳، تهران: کتابفروشى مرتضوى‏.
عباس،‌ حسن (۱۹۹۸م). خصائص الحروف العربیة ومعانیها، ط۱، سوریا: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
عتیق، عبدالعزیز (د.ت). علم البدیع، د.ط، بیروت: دارالنهضة العربیة.
عتیق، عبدالعزیز (د.ت). علم المعانی، د.ط، بیروت: دارالنهضة العربیة.
العسکری، أبوهلال (۱۴۲۷ق). کتاب الصناعتین الکتابة والشعر، تحقیق: علی محمّد البجاوی، محمّد أبوالفضل إبراهیم؛ ط۱، بیروت: المکتبة العصریة.
العلوی، یحیی بن حمزة (۱۹۱۴م). الطراز المتضمن لأسرار البلاغة وعلوم دقائق الإعجاز، تصحیح: سیدبن علی المرصفی؛ د.ط، مصر: مطبعة المقتطف.
فارس بن زکریا، أحمد (۱۴۱۱ق). معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون؛ ط۱، د.ب:دارالجیل.
الفراهیدی، خلیل بن أحمد (۱۴۱۴ق). کتاب العین، تحقیق: مهدی المخزومی، ابراهیم السامرائی؛ تصحیح: أسعد الطیّب؛ ط۱، قم: المطبعة باقری.
قائمی، مرتضی وقتالی سید محمود (۱۳۹۲). «بررسی ساختاری نحوی- بلاغی حرف «لو» و کاربرد آن در قرآن کریم»، فصلنامه پژوهشهای ادبی- قرآنی، س۱، ش۱، صص۱۵۴-۱۲۷.
القزوینی،‌ الخطیب (۱۴۱۱ق). الإیضاح فی علوم البلاغة،‌ ط۱، قم: دارالکتاب الإسلامی.
مردانی، مهدی (۱۳۹۰). «بررسی سندی و دلالی امتناع امام علی (ع) از خلافت با تأکید بر کلام ۹۲ نهج البلاغه»، مجله پژوهشهای قرآن و حدیث، س۴۳، ش۲، صص۱۶۷-۱۵۳.
مسعود،‌ جبران (۱۹۸۶م). الرائد، ط۵، بیروت: دار العلم للملایین.
مغنیه، محمدجواد (۱۹۷۳م). فی ظلال نهج البلاغة، ط۱، بیروت: دار العلم للملایین.
المیلانی، السید هاشم (۲۰۱۲م). نهج البلاغه، ط۹، تهران: موسسة أنوار الرسول الأعظم.
هاشمی، السید أحمد (۱۳۷۹ش). جواهر البلاغة، ط۱، تهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر.
الهاشمی الخوئی، حبیب الله (د.ت). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تصحیح: السید ابراهیم المیانجی؛ د.ط، طهران: مکتبة الإسلامیة.
یعقوب، إمیل بدیع (۱۹۸۶م). ‌موسوعة النحو والصرف والإعراب، ط۱، بیروت: دارالعلم للملایین.

Files

Share

How to cite

Statistics