دراسة دور التشويق والتنبيه والعقاب في التربية الأخلاقية

نوع المستند : علمی ـ پژوهشی

المؤلف

پژوهش‌گر علوم تربيتي

المستخلص

أعدت هذه المقالة على أساس دراسة حول ممارسة التشويق والعقاب باعتبارهما من أهمّ الأساليب المؤثرة في التربية الأخلاقية. فبناء على التعاليم الدينية تحظى التربية الأخلاقية بأهمّية خاصّة تقدّمها على سائر أنواع التربية التي يحتاج إليها أبناؤنا ليکون لهم تواجد نافع وبنّاء ومؤثّر في المجتمع. إذ يعوّل عليه في کافّة أنواع الإعداد اللائق اجتماعياً وسياسياً واقتصادياً وما إلى ذلک. لقد کان التشويق والعقاب محطّ أنظار الأوساط التربوية والتعليمية منذ أمد بعيد وحتى اليوم وقد عُني به خبراء التربية والمربّون والآباء والأمّهات وعدّوه رکناً أساسياً وحاسماً في عملية التربية والهداية والإرشاد. وکذلک بالنسبة للنظام الإرشادي القائم على أساس التعاليم الدينية فإنّ الأصل هو الحثّ والتشويق، حيث نرى أنّ القرآن وفي مواضع عديدة وکذلک المعصومين عليهم السلام يؤکدون على السموّ بمنزلة الإنسان من خلال النظرة التبشيرية وتعزيز الحوافز الفردية والجماعية. وهذا ما نحن بصدده في هذا المقال إذ نعتقد أنّ العقاب المنشود في الإنشاء الديني إنّما يأتي من أجل التنبيه والتخويف من العواقب الوخيمة التي يترتب عليها السلوک القبيح. وبناء على هذا فإنّنا نقوم في هذه الفرصة المتاحة بإيضاح التربية الأخلاقية، ومکانتها وضرورتها بحسب مقتضى المقال وذلک بأسلوب وصفي وتحليلي؛ أملاً في أن نواکب المساعي القيّمة التي بذلها المفکّرون الکرام في مجال التربية والتعليم من أجل السموّ بالقيم الإنسانية عبر انتهاج أساليب التربية الصحيحة، فتخظى دراستنا الموجزة هذه باهتمام الأسر الکريمة والمربّين والمعلّمين وجميع المعنيّين بشؤون التربية الأخلاقية، وما توفيقي إلاّ بالله عليه توکلت وإليه أنيب.

الكلمات الرئيسية


عنوان المقالة [English]

Concepts of Encouragement and Punishment in Ethical Training

المؤلف [English]

  • Mohsen Haji Babaeian Amiri
Researcher, Educational Psychology
المستخلص [English]

Children are as divine deposits for their parents. They pass a part of their times with their teachers and tutors. Therefore; all of us should try to train and educate our children desirably so that they can play an important role in building and construction of their society. This is the same important parents’ and trainers’ duties. They should apply a suitable situation for gaining of supreme aims of training and education by the best and last methods. Since; God the Almighty is the only creator and real reason of the world, its better; for doing of such important mission to enjoy from Holy God’s guidance (who is the first human being’s teacher) and His prophets’ statements.
By this ideology, we can apply different methods in ethical training. One of them is motivating and encouragement of human beings toward wisdom and perfection and prohibiting them from evil and wickedness. This is called a method of encouragement and punishment and separate evil from goodness. Thus; both encouragement and punishment are necessary and vital in training and education are based on the Islamic and Quranic ideas.
God the Almighty; by sending the prophets guided human beings during his life and saved him from error manifest and evil.
In this essay, we are going to explain the best and suitable method of training by using of divine inspiration, and statements of religious authorities and Islamic scientists in field of training sciences.
 

القرآن الکریم.
نهج البلاغة (1380). ترجمه و شرح محمد دشتی، مؤسسة فرهنگی و تحقیقاتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام.
 
ب) المصادر الفارسیه
آیت‌اله خامنه‌ای، سیدعلی (1388). دیدار مردمی 29/4/ 1388ه.ش.
آئین‌نامه‌های مصوب شورای عالی آموزش و پرورش (1385).
اصلانی، ابراهیم، مرتضی مجدفر، و لیلا سلیقه‌دار (1389). «متن طرح آموزشی غیر حضوری شیوه‌های مؤثر تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت»، ضمیمة مجلة رشد آموزش ابتدائی، ش 4.
اعرافی، علیرضا و همکاران (1387). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت، ج 2، تهران: سمت.
الیاس، جان (1385). فلسفه تعلیم و تربیت (قدیم و معاصر)، ترجمة عبدالرضا ضرابی، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
امینی، ابراهیم (1379). اسلام و تعلیم و تربیت، 2 جلد، تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
ایل، مصطفی (1365). «کاربرد روش‌های تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت»، فصل‌نامة تعلیم و تربیت، ش 7 و 8، تهران.
باقری، خسرو (1364). مبانی و شیوه‌های تربیت اخلاقی، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران.
باقری، خسرو (1369). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: دنیای قلم.
به‌‌پژوه، احمد و همکار (1381). روان‌شناسان بزرگ، تهران: منادی تربیت.
بهشتی، سعید و ماجده فاطمی (1389). «روش‌های تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه قرآن و مقایسه آن با مکتب رفتارگرائی»، فصل‌نامة پژوهش‌های تربیت اسلامی، ش 10 و 11، تهران.
بهشتی، محمد و همکاران (1379). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت، ج 2، تهران: سمت.
پروین گنابادی، محمد (1338). «مقاله تنبیه (نظریات دانشمندان و مربیان دربارة تنبیه)»، مجلة آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، دوره سی‌ام، ش 7، تهران.
پیاژه، ژان (1369). تربیت به کجا ره می‌سپارد، ترجمه م. منصور، پ.دادستان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حاجی بابائیان امیری، محسن (1390). روش‌های تربیت اخلاقی کاربردی در اسلام با تأکید بر دورة نوجوانی و جوانی، تهران: سروش.
حجتی، سیدمحمدباقر (1358). اسلام و تعلیم و تربیت، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حجتی، سیدمحمدباقر (1361). روان‌شناسی از دیدگاه غزالی و اندیشمندان اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حجتی، سیدمحمدباقر (1383). فصل‌نامة حوزه و دانشگاه، ش 40.
دانش‌پژوه، زهرا (1375). «تشویق و تنبیه از دیدگاه متخصصان و نظریه‌پردازان تعلیم و تربیت»، فصل‌نامة تعلیم و تربیت، ش 45.
دبیرخانة شورای عالی جوانان (1374). اهداف تفصیلی و خط‌ ‌مشی ‌اجرایی «منشور تربیتی نسل جوان»، تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (نرم‌افزار رایانه‌ای) (1379). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران و مؤسسة دهخدا.
سازمان ملی جوانان (1371). منشور تربیتی نسل جوان.
سیف، علی‌اکبر (1375). روان‌شناسی پرورشی، تهران: آگاه.
شاتو، ژان (1366). مربیان بزرگ، ترجمة دکتر غلامحسین شکوهی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شریعتمداری، علی (1378). تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: امیرکبیر.
شریعتمداری، علی (1375). روان‌شناسی تربیتی، تهران: امیرکبیر.
شریف‌القریشی، باقر (1362). نظام تربیتی اسلام، مترجم نشر فجر، تهران: چاپ اداره تبلیغات و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1375). فرهنگ علوم رفتاری، تهران: امیرکبیر.
عطاران، محمد (1366). آرای مربیان بزرگ مسلمان دربارة تربیت کودک، تهران: انتشارات دفتر امور کمک آموزشی.
عطاران، محمد (1380). نقدتطبیقی دیدگاه غزالی و کانت درباره اخلاق و دین و اشارات آن در تربیت اخلاقی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
غزالی، محمد (1364). کیمیای سعادت، تهران: علمی و فرهنگی.
فائضی، علی (1370). جایگاه و روش‌های تنبیه در تعلیم و تربیت، تهران: فیض کاشانی.
فرمهینی فراهانی، ‌محسن (1378). فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: اسرار دانش.
فهیمی، سیدمهدی (1369). فرهنگ جبهه، تهران: حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
قانون اساسی معارف (1290 ه.ش).
کریمی، عبدالعظیم (1386). حکمت‌های گمشده در تربیت، تهران: عابد.
گنجی، حمزه (1371). روان‌شناسی عمومی، تهران: بعثت.
معین، محمد (1371). فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
مقدم، بدری (1379). کاربرد روان‌شناسی در آموزشگاه، تهران: سروش.
منطقی، مرتضی (1372). روان‌شناسی تربیتی، جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
مهرمحمدی، محمود (1374). «چرا باید برنامه‌های درسی را به سوی مساله‌محوری سوق دهیم؟»، فصل‌نامة تعلیم و تربیت، س 11، ش 43.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین. «تربیت اخلاقی از دیدگاه کانت»، نشریة پژوهش‌های تربیتی، ش 3 و 4.
نیلی‌پور، مهدی (1385). فرهنگ جوان، قم: سلسبیل.
 
ت) مصادر الانجلیزیة
Halstead and Tylor, Values in Education in Values.
Robin, Barrow Geafrey Milburn (1990). A Critical Dictionary of Educational Concepts, Second edition, Teachers College, Columbia University, New York & London.
Patrick Slottery (1995). Curriculum Development in the Post Modern Era, Garland Publishing, Inc. New York & London.
Charles, W.Colson (1994). "Can We be Good without God", USA Today Magazinc, Vol. 122, Issue. 2588.
Tyree, Carolyn, Vance, Milderd (1997). "Teaching Values to Promote a More Caring World", Journal for just and Caring lidncntion, Vol. 3, Issue. 2.